Szynszyl czy szynszyla czyli jak prawidłowo mówić o szynszyli?

8 października 2017 | 9 komentarzy

Niby banał, a jednak wiele osób (nawet z pośród miłośników szynszyli) ma z tym słowem niemały kłopot. Szynszyl czy szynszyla? Jak prawidłowo powinniśmy mówić o szynszyli i jak to słowo należy odmieniać? Kto nadał nazwę tym gryzoniom i co oznacza nazwa „szynszyla”?

Czy wiesz, że..?

Szynszyla mała w języku łacińskim oznacza Chinchilla lanigera, przy czym słowo laniger oznacza wełniasty lub włochaty. Sama nazwa chinchilla, wywodzi się z plemienia chilijskich Indian Chincha, którzy posługiwali się językiem keczua. W dosłownym tłumaczeniu szynszylę nazywali „mały Chincha”. Z tego powodu drugi człon łacińskiej nazwy powinien mieć formę męską (laniger), a nie żeńską (lanigera). Możliwe jest też, że nazwa chinchilla pochodzi od zbitek słów w języku keczua: chin (cichy, milczący) i sinchi (silny, odważny), z sufiksem typowym dla zmiękczeń „ila”. Oznacza więc nazwę „szynszyla”, w dosłownym określeniu jako: mały, cichy, silny.

Jakie jest pochodzenie nazwy „szynszyla”?

Tam skąd pochodzą szynszyle, ludzie porozumiewają się w języku Quechua (hiszp. qechua lub quichua). I choć obecnie nie jest już językiem urzędowym (był na drugim miejscu po hiszpańskim), to jest on najważniejszym językiem ludności tubylczej obu Ameryk. Język Quechua (wym. keczua) posiada wiele dialektów, takich jak: kukseński, ajakuczański i koczabambijski (pochodzą one od nazw prowincji, na których występują). Używany jest przede wszystkim jako język potoczny, głównie ludności wiejskiej.

Podstawowe zwroty w języku Quechua

Quechua nie jest językiem jednego narodu co oznacza, że posługiwała się nim także część Indian peruwiańskich, których określa się mianem potomków Inków, a narodowość ich nazywa się inkaską. W czasach przed podbojem hiszpańskim Inkowie nie znali pisma. Posługiwali się za to systemem zapisów węzełkowych tzw. kipu, który służył do kodowania liczb lub pojęć o charakterze mnemotechnicznym. Nie było więc możliwości aby uznać go za pismo. Od końca XVI w zaczęto używać alfabetu łacińskiego, aby zapisywać teksty quechua. Nie ma też ustalonych reguł ortografii, dlatego autorzy stosują różne pisownie.

• Cześć – Napaykullayki
• Przyjaciel – Kuchuqmasi
• Super! – Kusa!
• Przepraszam – Pampachaykuway
• Proszę – Allichu
• Dziękuję – Solpayki / Urpichay sonqoy
• Smacznego – Allin mikuna
• Powodzenia – ¡Hina kachun!
• Kocham cię – Kuyayki
• Rozumiem – Intindini / Hapisani
• Nie rozumiem – Mana hapisanichu / Mana intindinichu

• Jak się masz? – Allillanchu?/Imaynam kasanki?
• Dobrze, a ty? – Allillanmi, Qamrí?/Allillanpuni, Qamrí?
• Miło cię poznać – Anchatam kusikusani riqsisuspayki
• Miłego dnia!– Allin p’unchay kachun!
• Wszystkiego najlepszego! – Kusikuy wata hunt’asqayki punchay
• Tęsknię za tobą – Munapakuyki, wañurikusani qamrayku
• Chcesz ze mną zatańczyć? – Tusuwankimanchu?/ Munaykichu tusuyta nuqawan?

Szynszyl, szybszyl czy szynszyla?

Polska nazwa szynszyla mała pochodzi od łacińskiego słowa Chinchilla Lanigera, a z powodu żeńskiej formy łacińskiego słowa, polska nazwa również jest w formie żeńskiej. Oznacza to, że jedyną poprawną formą tego słowa jest SZYNSZYLA i tak należy jej używać. Nazwa szynszyl jest całkowicie błędna.

Prawidłowa odmiana słowa szynszyla

W języku polskim rzeczowniki występują w siedmiu przypadkach. Słowo szynszyla jest rzeczownikiem rodzaju żeńskiego, który odmienia się w ten sposób:

• Mianownik (kto? co?) szynszyla, szynszyle;
• Dopełniacz (kogo? czego?) szynszyli, szynszyli;
• Celownik (komu? czemu?) szynszyli, szynszylom;
• Biernik (kogo? co?) szynszylę, szynszyle;
• Narzędnik (kim? czym?) szynszylą, szynszylami;
• Miejscownik (o kim? o czym?) szynszyli, szynszylach;
• Wołacz (o!), służy jako forma bezpośredniego zwracania się do kogoś lub czegoś, np. szynszylo! szynszyle!

Skąd popularność błędnego słowa SZYNSZYL?

Jeśli spojrzymy w wyniki wyszukiwarki Google, okaże się, że o wiele więcej zapytań pojawia się z użyciem słowa szynszyl, a nie szynszyla. Skąd wzięło się przekonanie o poprawności właśnie takiej formy tego słowa? Prawdopodobnie wynika to z przyzwyczajenia ludzi do nazywania samców męską formą danego słowa, a samice żeńską (np. kot i kotka). Jest to jednak o tyle dziwne, ponieważ większość popularnych zwierząt nie posiada odmiany swojej nazwy na żeńską i męską. Nie odmieniamy np.:

• świnka morska i świnek morski
• lama i lam
• papuga i papug
• pies i pieska
• krowa i krów
• rekin i rekinka
• szczur i szczurka
• orzeł i orzeła

Przecież popularne strony o szynszylach używają nazwy SZYNSZYL!

Racja, ale nie wynika to z faktu, że autorzy tych stron nie znają poprawnej formy słowa szynszyla, tylko zdają sobie sprawę z przyzwyczajeń ludzi do formy szynszyl. Dzięki pozycjonowaniu strony na częściej wyszukiwane słowo szynszyl, są oni w stanie dotrzeć do większej liczby czytelników, którzy szukają informacji o szynszylach.

A może szenszela?

Oprócz słowa szynszyl można się natknąć na inne odmiany tego słowa takie jak: szeszel, szenszel, szyszyl, szenszela, szemszel, szymszel, szenszyl, szybszyl, szybszyla, szymszyl, szynszul, szymszyla, synszyl, szynszyn, szynsyla, synszyla, szynszula, szyrszyl, szylszyl, szynszya, szyndzyl, szyn szyl, które oczywiście są niepoprawne. Prawidłowo w języku polskim na szynszylę (niezależnie od jej płci) mówimy po prostu szynszyla.

Czy spotkaliście się z innymi błędnymi odmianami wyrazu szynszyla, a może sami do niedawna tak mówiliście o szynszyli?